Otyłość, czyli niepełnosprawność

 

Adipocyty namnażają się w dzieciństwie

Problem otyłości u dzieci narasta w zatrważającym tempie. Dziecko otyłe lub z nadwagą często postrzegane jest przez rodziców jako zdrowe i dobrze odżywione. Tymczasem według danych pochodzących ze Światowej Organizacji Zdrowia otyłość to szósta przyczyna wszystkich zgonów na świecie.

Tkanka tłuszczowa jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednakże jej nadmiar zagraża zdrowiu i życiu. W niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie tkanka tłuszczowa rozmieszczona jest obwodowo, a ostatecznie kształtuje się w okresie dojrzewania. U dziewczynek gromadzi się w okolicach bioder i pośladków, natomiast u chłopców w okolicach karku, ramion i podbrzusza. W okresie dzieciństwa przy dodatnim bilansie energetycznym nieodwracalnie wzrasta liczba komórek tkanki tłuszczowej - adipocytów. Ich nadmierny przyrost zwiększa ryzyko otyłości w życiu dorosłym.

 

Rodzinna otyłość

Otyłość w dzieciństwie może mieć zróżnicowane podłoże:
- nadmierne spożycie kalorii;
- mała aktywność fizyczna;
- farmakoterapia (np. sterydoterapia, leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne);
- choroby (np. niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu);
- czynniki genetyczne - mutacje określonych genów są przyczyną otyłości tylko w 25-45 proc.

Jeżeli oboje rodziców jest otyłych, ryzyko otyłości u dziecka wzrasta o 67 proc., jeśli jeden z nich - ryzyko wynosi 50 proc., i tylko 9 proc., jeśli rodzice są szczupli.
Obserwacje epidemiologiczne wskazują, że otyłość w wieku 6 lat to o 25 proc. zwiększone ryzyko otyłości w wieku dorosłym. W przypadku otyłego 12-latka takie ryzyko wzrasta aż o 75 proc. Dlatego tak ważne jest, aby odżywiać dziecko zdrowo, nie podawać mu do picia słodkich napojów (w tym wód smakowych) i zachęcać do uprawiania sportu.

 

Niedobór witaminy D

Ostatnie doniesienia naukowe wskazują, że niedobór witaminy D sprzyja nadwadze i otyłości. Aktywna postać witaminy D wpływa na ekspresję około 200 genów. Zbyt niskie stężenie witaminy D upośledza działanie insuliny zmieniając metabolizm glukozy oraz inne procesy metaboliczne. W organizmach osób otyłych witamina D ze względu na rozpuszczalność w tłuszczach jest gromadzona w tkance tłuszczowej, przez co następuje obniżenie jej stężenia we krwi. Ponadto niedobór witaminy D zwiększa ryzyko wystąpienia insulinooporności, a tym samym cukrzycy typu 2. Dlatego też zaleca się u dzieci suplementowanie diety witaminą D lub podawanie dziecku przynajmniej trzy razy w tygodniu tłustej ryby (np. łosoś, tuńczyk, węgorz).
 

Wady narządu ruchu

W okresie dzieciństwa do zakończeniu procesu dojrzewania kształtuje się kościec. Przeciążenia układu kostno-stawowego prowadzą do przedwczesnego zużycia i zwyrodnienia tkanek tworzących stawy, zwłaszcza kolanowe i biodrowe, co może prowadzić do niepełnosprawności. U dzieci otyłych częściej stwierdza się także młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej, które polega na przemieszczaniu głowy w stosunku do szyjki kości udowej, prowadząc do martwicy kości udowej. Mała aktywność fizyczna u dzieci to również mniejsza gęstość kości i zła postawa ciała. Zmieniony chód przyczynia się do upadków bocznych, co generuje częstsze ryzyko złamań. U dzieci otyłych występują także inne schorzenia narządu ruchu: choroba Blounta (piszczel szpotawa), koślawość kolan, płaskostopie, żylaki kończyn dolnych.

 

Bezdech senny, zaburzenia dojrzewania

Bezdech senny
U 94 proc. otyłych dzieci występują zaburzenia oddychania i niskie stężenie tlenu we krwi w czasie snu. Niedotlenienie mózgu stanowi jedną z przyczyn problemów z koncentracją uwagi oraz zapamiętywaniem. Bezdech senny może prowadzić nawet do śmierci podczas snu. Astma oskrzelowa jest częściej diagnozowana wśród dzieci z nadwagą i otyłością niż o prawidłowej masie ciała. Niewydolność oddechowa utrudnia z kolei wysiłek fizyczny i błędne koło się zamyka.

Zaburzenia dojrzewania i rozstępy
Otyłe dziewczynki częściej cierpią na zaburzenia miesiączkowania oraz zespół policystycznych jajników, chłopcy na hipogonadyzm i ginekomastię (powiększenie gruczołu sutkowego). Otyłość to nie tylko przedwczesne dojrzewanie, ale również trwałe i nieestetyczne ślady na skórze dziecka w postaci rozstępów i fartucha skórnego (zwisy skóry).

Inne schorzenia

Schorzenia przewodu pokarmowego
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby stwierdza się u ok. 50 proc. otyłych dzieci. Nieleczone może prowadzić do włóknienia wątroby, a nawet marskości. Skuteczną metodą terapii jest redukcja masy ciała. Kolejne problemy, które generują nadprogramowe kilogramy to kamica pęcherzyka żółciowego, refluks żołądkowo-przełykowy i nowotwory jelita grubego.

Nadciśnienie
Podobnie jak w przypadku dorosłych - u dzieci z nadwagą wzrasta ryzyko nadciśnienia tętniczego. Występuje ono u 6 proc. otyłych dwu- i pięciolatków oraz u 16 proc. osób między 16 a 19 rokiem życia. Co więcej nadwaga w wieku rozwojowym przyczynia się do zwiększenia masy lewej komory serca, a także zaburzeń lipidowych w postaci niskiego stężenia cholesterolu HDL i wysokich wartości LDL oraz triglicerydów.

Cukrzyca
Ryzyko pojawienia się cukrzycy typu 2 wzrasta w przypadku otyłych dzieci aż o 20 proc. Jest wynikiem insulinooporności rozwijającej się na skutek długotrwałej hiperglikemii poposiłkowej. Badania kliniczne wskazują, że dodatkowe kilogramy dziesięciokrotnie zwiększają częstotliwość szkliwienia kłębuszków nerkowych oraz białkomocz. Zmiany w nerkach mogą ulec pogorszeniu lub zmniejszeniu po redukcji masy ciała.

                                                                               Aneta Kościołek/kgm/dzieci.pl